Улирлын төлөв

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН УС, ЦАГ УУР, ОРЧНЫ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТӨВ

МЭДЭЭЛЭЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ ХЭЛТЭС

БАЯНХОНГОР АЙМГИЙН НУТГААР 2018 ОНЫ V-IX САРЫН ЦАГ АГААРЫН УРЬДЧИЛСАН ТӨЛӨВ

Монгол орны дулааны улирлын уур амьсгалын тойм

Уур амьсгалын дунджаар агаарын сарын дундаж температур тав, есдүгээр сард Алтайн өвөр говь, говийн нутгийн өмнөд хэсгээр +15..+19 градус, Хангайн уулсаар +4..+8 градус, бусад нутгаар +9..+14 градус байдаг бол зургаа, наймдугаар сард Алтайн өвөр говь, говийн нутгийн өмнөд хэсгээр +21..+25 градус, Хангайн уулархаг нутгаар +10..+15 градус, бусад нутгаар +16..20 градус байдаг. Дулааны улирлын хамгийн дулаан сар болох долдугаар сарын агаарын температурын дундаж нь Алтайн өвөр болон говийн нутгийн өмнөд хэсгээр +22..+27 градус, Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулсаар +12..+16 градус, бусад нутгаар +17..+21 градус байдаг.

Уур амьсгалын дулааралтын улмаас 2000-2002, 2005, 2007, 2008, 2017 онд зуны гурван сард ихэнх нутгаар уур амьсгалын дунджаас 2-5 градусаар дулаан байв. Олон хоног дараалан агаарын үнэмлэхүй их температур говийн нутгаар +40 градус, хээрийн бүсэд +36 градус, бусад нутгаар +32 градусаас давж халахыг их халуун гэж үздэг. Манай оронд зундаа их халах явдал  жил бүр тохиож байна. Тухайлбал: 1940 оноос хойшхи 70 гаруй жилийн дотор агаарын үнэмлэхүй их температур хамгийн өндөр байсан жил болох 2007,2017 оны 7 дугаар сарын сүүлийн 10 хоногт үнэмлэхүй их температур Монгол Алтай, Хангайн нуруугаар +26..+30 градус, бусад нутгаар +31..+34 градус, Говийн нутгаар +59..+67 градус, бусад нутгаар +50..+57 градус хүрч халсан байна. 1975-2010 оны хооронд агаарын үнэмлэхүй их температур 30 градусаас дээш ажиглагдсан халуун өдрийн тоо Их нууруудын хотгор, Монголын нутгийн зүүн хагаст 10 жилд 5-8 хоногоор нэмэгдсэн байна.

Хур тунадас тавдугаар сард Хангайн нурууны өвөр тал нутгаар 21-30 мм, говийн нутгаар 3-12 мм, бусад нутгаар 13-20 мм ордог. Гэвч 1988, 2002, 2003 онд ихэнх нутгаар  уур амьсгалын дунджаас 1-3 дахин их бороо орсон бол 2004 онд ихэнх нутгаар тун бага бороо оржээ. Зургадугаар сард Хангайн уулархаг нутгаар 50-70мм, говийн нутгаар 8-28мм, бусад нутгаар 29-46 мм бороо ордог ба сарын сүүлчээр үргэлжилсэн хүйтэн бороо орох тохиолдол цөөнгүй тохиолддог. Долоо ба наймдугаар  сард зуны улиралд орох борооны 70 гаруй хувь нь ордог бөгөөд төвийн нутгийн баруун хэсгээр 78-107 мм, говийн нутгаар 13-40мм, бусад нутгаар 45-75 мм бороо ордог боловч 1980, 1981, 1988, 2000-2002, 2007, 2010, 2015, 2017 онд ихэнх нутгаар дунджаас харьцангуй бага бороо орж, гантай байв. Сүүлийн жилүүдэд их нутаг хамарсан зүс бороо орох тохиолдол багасч, ихэвчлэн түр зуурын ширүүн аадар бороо зурвас газраар орох нь ихсэж байна.  Харин 1990, 1993, 1994, 1998, 2012 онд ихэнх нутгаар, 1997 онд нутгийн төв хэсгээр,  2003 онд нутгийн баруун хагаст уур амьсгалын дунджаас 1-3 дахин их бороо оржээ. 9 дүгээр сараас борооны хэмжээ багасаж, орох тохиолдол нь цөөрдөг говийн нутгаар 4-15мм, бусад нутгаар 17-30мм ордог ба зарим сэрүүн жилд сарын сүүлчээр уулархаг нутгаар нойтон цас ордог.

Хүчтэй салхи шуурга шуурах тохиолдол тавдугаар сард олон ажиглагддаг. Тухайлбал: 1993, 1996 онд Баянхонгор аймгийн нутгаар 30-40 м/с хүрч онц хүчтэй цасан ба шороон шуурга шуурч, төв орон нутгийн олон аж ахуйн байгууллага, иргэдэд ихээхэн хохирол учруулсан байна. Долоо, наймдугаар сард их хэмжээний газар нутгийг хамарсан хүчтэй салхи шуурга тохиолдох нь ховор боловч аянга цахилгаантай аадар борооны өмнө салхи түр зуур 24-28, зарим үед 30 м/с-ээс давах тохиолдол гардаг.

Намрын эхний цочир хүйтрэлт наймдугаар сард уулархаг нутаг болон газар тариалангийн бүс нутгаар голчлон ажиглагддаг. Есдүгээр сард цочир хүйтрэлт ажиглагдах тохиолдол нэмэгддэг онцлогтой.

Монгол орны 2018 оны V-IX сарын цаг агаарын урьдчилсан төлөв

Тавдугаар сард. Уур амьсгалын дунджаар агаарын температурын сарын дундаж Манай аймгийн баруун хойд хэсгээр 5-9 градус, говийн нутгаар 15-19 градус, бусад нутгаар 10-14 градус дулаан байдаг.

Энэ сард агаарын дундаж температур нутгийн өмнөд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас 0.5-1.0 градусаар дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим байх төлөвтэй( 3 дугаар зураг).

Уур амьсгалын дунджаар хангайн хэсгээр 21-30 мм, говийн ихэнх нутгаар 3-11 мм, бусад нутгаар 12-20 мм хүртэл хур тунадас ордог.

Аймгийн ихэнх уур амьсгалын дунджаас бага, бусад нутгаар дунджийн орчим хур тунадас орох төлөвтэй( 4 дүгээр зураг).

Зургадугаар сард. Баянхонгорын баруун хойд хэсгээр 10-14 градус, говийн нутгаар 20-25 градус, бусад нутгаар 14-19 градус дулаан байдаг.

Энэ сард агаарын дундаж температур аймгийн баруун хойд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас 0.5-1.5 градусаар дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим байх төлөвтэй( 5 дугаар зураг).

Уур амьсгалын дунджаар аймгийн ихэнх нутгаар 8-28 мм, бусад нутгаар 29-46 мм хүртэл хур тунадас ордог бол

 Энэ сард аймгийн өмнөд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас бага зэрэг ахиу, бусад нутгаар дунджийн орчим хур тунадас орох төлөвтэй(6 дугаар зураг).

Долдугаар сард. Уур амьсгалын дунджаар агаарын температурын сарын дундаж нь аймгийн баруун хойд хэсгээр 12-17 градус, говийн нутгаар 22-27 градус, бусад нутгаар 17-21 градус дулаан байдаг.

Энэ сард агаарын дундаж температур нийт нутгаар дунджаас 0.5-1.5 градусаар дулаан байх төлөвтэй( 7 дугаар зураг).

Уур амьсгалын аймгийн ихэнх нутаг 13-44 мм, зүүн хойд хэсгээр 45-75 мм хүртэл бороо ордог.

 Энэ сард Аймгийн баруун хойд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас багабусад нутгаар дунджийн орчим бороо орох төлөвтэй( 8 дугаар зураг).

Наймдугаар сард. Уур амьсгалын дунджаар агаарын температурын сарын дундаж нь говийн нутгаар 20-25 градус, хангайн уулархаг нутгаар 10-15 градус, бусад нутгаар 15-20 градус дулаан байдаг.

Энэ сард аймгийн баруун хойд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас 1.0-1.5 градусаар дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим байх төлөвтэй( 9 дүгээр зураг).

Уур амьсгалын дунджаар хур тунадас аймгийнихэнх нутгаар 13-40 мм, зүүн хойд хэсгээр 41-70 мм ордог.

Энэ сард Баянхонгорын ихэнх нутгаар уур амьсгалын дунджаас ахиу, хангайн уулархаг нутгаар дунджийн орчим хур тунадас орох төлөвтэй(10 дугаар зураг).

Есдүгээр сард. Уур амьсгалын дунджаар агаарын температурын сарын дундаж говийн нутгаар 14-19 градус, хангайн уулархаг нутгаар 4-9 градус, бусад нутгаар 9-14 градус дулаан байдаг.

Энэ сард аймгийн баруун өмнөд хэсгээр уур амьсгалын дунджаас 0.5-1.0 градусаар дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим байх төлөвтэй(11 дүгээр зураг).

Уур амьсгалын дунджаар хур тунадас аймгийн ихэнх нутгаар 4-16 мм, зүүн хойд хэсгээр 17-30 мм ордог.

Энэ говийн нутгаар    уур амьсгалын дунджаас ахиу, бусад нутгаар дунджийн орчим хур тунадас орох төлөвтэй(12 дугаар зураг).

2018 оны V-IX сарын цаг агаарын ерөнхий төлөвөөр агаарын температур 5,8 дугаар сард говийн нутгаар ба 4,7 дугаар сард нийт нутгаар уур амьсгалын дунджаас 1,0-1,5 градусаар дулаан, бусад нутгаар дунджийн орчим байх төлөвтэй.

Хур бороо  6,9 дугээр сард нутгийн өмнөд хагаст, 8 дугаар сард ихэнх нутгаар уур амьсгалын дунджаас ахиу, бусад  саруудад дунджийн орчим орох төлөвтэй. Харин 5 сард ихэнх нутгаар уур амьсгалын дунджаас бага орох төлөвтэй.

Сүүлийн жилүүдэд цаг агаарын гамшигт үзэгдлийн эрч давтамж эрчтэй нэмэгдэж байгаа тул зуны хугацаанд зурвас газраар үе үе ширүүн аадар бороо, мөндөр орж, уруйн үер буух, салхины түр зуурын хүчтэй ширүүсэлт ажиглагдах магадлал өндөр байна. Мөн хаврын сүүлч, зуны эхээр гэнэт цочир хүйтрэх, зуны дунд үеэр хэд хоногоор хүчтэй халж үр тариа, бэлчээрийн болон таримал ургамлын ургалтанд тааламжгүй нөлөөлөх, намрын сүүлчээр нойтон цас орж тариа, хүнсний ногоо цасанд дарагдах зэрэг байгаль цаг агаарын тааламжгүй нөхцөл ажиглагдаж болзошгүйг анхаарна уу

МЭДЭЭ БИЧСЭН: ЦАГ УУРЧ Г.МӨНХЦЭЦЭГ